Proteinler vücudumuzun temel yapı taşıdırlar. Yapı taşı olmalarının yanında pek çok biyolojik fonksiyon da proteinler aracılığı ile gerçekleştirilir. Aynı zamanda proteinler açlık durumunda enerji kaynağı olarak da kullanılabilirler. 

Obezite ve metabolik cerrahi ameliyatları (bariatrik cerrahiler) başlıca iki gruba ayrılır. Hacim kısıtlayıcı ve emilim bozucu ameliyatlar. Her iki ameliyat çeşidi de vücudu kontrollü bir açlık durumuna sokar. Ameliyat sonrası dönemde amaç, vücuda yeterli protein ve enerji alımını sağlayarak, proteinlerin enerji kaynağı olarak kullanılmasını önlemektir. Hedef, kas dokusunun korunarak yağ dokusunun kaybıdır.

Kas dokusunun kaybı vücudun bazal kalori ihtiyacını azaltır. Hastalar hızlı kilo verirler ancak; tekrar kilo alma oranlarında artış olabilir. 

Amerikan Metabolik ve Bariatrik Cerrahi rehberi ile Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneğinin Bariatrik Cerrahi Kılavuzuna göre; Obezite ameliyatı geçiren hastalar için günde60-120 g protein alınması önerilmektedir.

Mide hacminin küçültüldüğü veya emilim bozucu ameliyatlarda; yetersiz besin alımı, emilim bozukluğu veya kusma/besin intolerasyonu gibi komplikasyonlar nedeni ile yeterli protein alımı sağlanamayabilir. 

Yapılan çalışmalar ilk aylarda (özellikle sıvı ve püre dönemleri) hedeflenen protein miktarına ulaşılamadığını göstermiştir. Hastaların hedeflenen protein miktarının ancak üçte ikisinin tolere edilebildiği (yaklaşık 30-50g) görülmüştür. Bu nedenle ameliyattan sonra İLK AY MUTLAKA PROTEİN DESTEĞİ KULLANILMASI gerektiği tespit edilmiştir.

Spesifik olarak postbariatrik hastalar için üretilmiş bazı ürünler mevcuttur. Bu ürünler ile yeterli protein takviyesi çoğu zaman mümkündür.

Bunun yanında protein takviyesini, evde yapılabilecek bazı tariflerle de yapmak mümkündür. 

Peynir altı suyu (Whey proteinleri), diğer besin proteinleri (yumurta,soya vb.) arasında besleyici değeri en yüksek proteindir. Peynir altı suyu vücutta kullanılabilirliği yumurta proteinin kullanılabilirliğinden yaklaşık %15 fazladır. Sarkopeniyi (kas kaybı, kas kuvveti ve işlevinde azalma) önlemek için destekleyicidir. 

Obez bireyler peynir altı suyu tüketebilirler. Tok tutan ve yağ yakımını hızlandıran etkisi vardır. Aynı zamanda mide sorunlarına iyi gelir ve şişkinlik varsa geçirir.  

İçeriğinde bulunan vitaminler ve mineraller sayesinde düzenli tüketildiği takdirde kandaki şeker oranının dengelenmesini sağlayan besin maddeleri arasında yer alır. 

Peynir altı suyunu yapmak için öncelikle peynir yapılmalıdır. Peynir elde etmek için Sütü limon ya da sirke gibi asitli bir maddeyle kestirip süzmek gerekmektedir. Sütü kestirip süzdükten sonra, üstte kalan peynir, altta kalan biraz ekşi kokulu sarımsı su ise peynir altı suyudur. 

Peynir altı suyu kısa sürede tüketilecekse, cam bir kavanoza konulur ve buzdolabında muhafaza edilir. Bu suyu saklarken ağzını kapalı tutmak oldukça önemlidir.

Eğer 5 günden daha fazla saklamak istiyorsanız, dondurucuya atmanız gerekir.

Peynir altı suyunu evde nasıl değerlendirebilirsiniz? 

• Çorbaların içerisinde kıvam arttırıcı olarak kullanabilirsiniz.
• Krep veya omlet gibi tariflerde kullanacağınız peynir altı suyu sayesinde protein bakımından zengin bir beslenme düzeni oluşturabilirsiniz.
• Et marinasyon soslarında kullanabilirsiniz.
• Meyve ile beraber tüketilen peynir altı suyu, doğal bir protein içeceği olarak tüketilebilir.

Peynir altı suyu ile çorba tarifi

Malzemeler

• 4 su bardağı peynir altı suyu
• Tuz
• 1 adet yumurta
• Yarım limon suyu
• 3 yemek kaşığı yoğurt

Malzemelerin hepsi çorba tenceresine alınır. Çırpıcı kullanılarak çırpılır, pürüzsüz bir hâle getirilir. Kaynayıncaya dek devamlı karıştırılmalıdır. 10 dk sonra ocak söndürülür. Koyu kıvamlı olduğu takdirde sıcak su eklenebilir. Hafif kıvamlı olması hâlinde yarım su bardağı kadar su ilâvesi yapılabilir.

KIRMIZI KREP

• 2 Yemek Kaşığı Yulaftan çekilmiş un
• 1 Su bardağı aromasız peynir altı suyu proteini
• 1 bütün yumurta
• 1 yumurta akı
• 1 adet kırmızı dolmalık biber
• Tuz 

Tüm malzemeler bir kapa alınır ve pürüzsüz olana kadar karıştırılır. Tava az miktarda zeytinyağı ile yağlanır ve yüksek ateşte tava ısınana kadar beklenir. Tava ısınınca orta ateşe düşürülür. Bir miktar karışım tavaya eklenir ve tavayı kaplayacak şekilde yayılır. 2 taraf da pişirildikten sonra tabağa alınır. Karışım bitene kadar aynı şekilde pişirilir. 

Krepleri hazırladıktan sonra arasına tavuk, sebze, peynir ile doldurup besin değerini arttırabilirsiniz.

DOMATES SOSU

• 1 Kg Domates
• 4 Diş Sarımsak 
• ¼ Doğranmış Soğan
• ¼ Su Bardağı Peynir Altı Suyu 
• Taze Fesleğen 
• Tuz, Karabiber

Peynir altı suyu hariç tüm malzemeler blender ile pürüzsüz olana kadar karıştırılır. Orta ateşte kaynayana kadar 5-10 dakika pişirilir. Ateşten alınca yavaşça peynir altı suyunu yavaşça, karıştırarak eklenir. Et/Tavuk Yemekleri için sos, sebze yemeklerinde salça yerine kullanılabilir.

Hastaların sıklıkla yaptığı yanlışlardan biri protein takviyesi için ‘sporcu ürünleri’ olarak bilinen ürünleri kullanmalarıdır. Sporcu ürünleri ve postbariatrik protein takviyeleri içerik olarak birbirinden farklıdır. SPORCU ÜRÜNLERİ POSTBARİYATRİK HASTALARDA ÖNERİLMEZ! 

POSTBARİATRİK PROTEİN TAKVİYESİ	SPORCU ÜRÜNLERİ
Düşük karbonhidrat	Çeşitli karbonhidrat içeriği
Lif içeriği yüksek	Çeşitli lif içeriği
Esansiyel aminoasit içeriği düzenlenmiş	Değişken
Vitamin eklenmiş	Vitamin içeriği yok
Şeker içermez	Şeker içerir
Laktoz içermez	Genellikle laktoz içerir

Protein takviyesi yapılırken kullanılan ürünlerde dikkat edilmesi gerekenler

• %100 sindirilebilir, elzem aminoasitlerden (histidin, izolösin, lösin, lizin, metionin, fenilalanin, treonin, triptofan, valin) zengin olmalı.
• Protein kaynağı olarak whey, soya ve yumurta proteini içermeli.
• Laktoz intolerasyonu varsa izole whey proteini tercih edilmeli. 
• 14-25 g Protein içermeli.
• 150-250 kalori arasında olmalı.
• 5g’dan az şeker, 5g’dan az yağ içermeli.  (Şeker içeriği yüksek olursa Dumping Sendromu görülebilir)
• Lif içermeli, laktoz ve gluten içermemeli (Gaz, şişkinlik, ishal problemi olmaması için) 

Günlük protein alımı kg başına 2,1gr’ı geçmemelidir. Protein takviyesi postbariatrik diyetisyenler gözetiminde yapılmalıdır. Protein takviyesinin içeriği, kullanım süresi, tüketilme şekli postbariatrik diyetisyenler tarafından düzenlenir. 

Yeterli protein alınmaması durumunda;

• Kilo kaybı yağ dokusundan değil kas dokusundan olur.
• Bağışıklık sistemi zayıflar.
• Yara iyileşmesi gecikir.
• Saç dökülmesi, sarkma, cilt problemleri ortaya çıkar.
• Yoğun halsizlik hissedilir.

DYT. TUĞBA GÜNAL 

KAYNAKLAR:

1. Luca Busetto ,Dror Dicker, Carmil Azran ,Rachel L. Batterham , f Nathalie Farpour-Lambert, Martin Fried, Jøran Hjelmesæth ,Johann Kinzl, Deborah R. Leitner,Janine M. Makaronidis , Karin Schindler l Hermann Toplak,Volkan Yumuk, Practical Recommendations of the Obesity Management Task Force of the European Association for the Study of Obesity for the Post-Bariatric Surgery Medical Management ;2017 
2. Cris.maastrichtuniversity.nl. (2018). [online] Available at: https://cris.maastrichtuniversity.nl/portal/files/713025/guid-1eacd19b-df59-418a-86f9-f01719b9315f-ASSET1.0 [Accessed 4 Dec. 2018 
3. Batar, N. (2019). Bariatrik cerrahide beslenme ilkeleri. Bakırköy Tıp Dergisi, 15, 323-32. 
4. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği. Bariyatrik Cerrahi Kılavuzu. http://www.temd.org.tr/admin/uploads/tbl_grup- lar/20180618095001-2018tbl_gruplar1b2cd981a1.pdf. (ET: 16.12.2019). 
5. DYT. Melek Çankaya Cengiz, Obezite Cerrahi Sonrası Nutrisyonel Destek,2018,BİRBES, https://www.birbes.com/wp-content/uploads/2018/12/6-Bariatrik-Cerrahide-Enteral-Parenteral-Beslenme-Dyt.-Melek-Çankaya.pdf
6. American Society for Metabolic and Bariatric Surgery
7. Peyniraltı Suyu ve Peyniraltı Suyunun İçecek Sektöründe Değerlendirilme Olanakları Nuray GÜZELER, Emel Mine ESMEK, Murat KALENDER, Çukurova J. Agric. Food Sci. 32(2): 27-36, 2017
8. Hector AJ, Marcotte GR, Churchward-Venne TAJ, et al. Whey protein takviyesi, aşırı kilolu ve obez yetişkinlerde kısa süreli enerji kısıtlaması sırasında postprandiyal miyofibriller protein sentezini korur. Beslenme. 2015;145(2):246–52.
9. Verreijen, Verlaan S, Engberink MF, et al. Yüksek peynir altı suyu proteini, lösin ve D vitamini ile zenginleştirilmiş takviye, obez yaşlı erişkinlerde kasıtlı kilo kaybı sırasında kas kütlesini korur: çift kör randomize kontrollü bir çalışma. J Clin Nutr. 2015;101(2):279–86.
10. The Ultimate Protein Pow(d)er Cookbook: Think Outside the Shake, Anna Sward, Countryman Press, 2014′