Asklepios, Yunan mitolojisinde Hekimlik veya Tıp tanrısıdır. Tıp biliminin sembolü olarak kullanılan asa ve asaya sarılı iki yılan Asklepiosun sembolüdür. Asa hayat ağacını sembolize eder. Yılan ise, sürekli deri değiştirdiği için yenilenmeyi ve ölümsüzlüğü sembolize eder. Aynı zamanda yılan, hayat ağacını koruyan ve ondan beslenen; hekimlik sanatının etik değerleri olan sessiz ve sırrı başkasına söylememeyi, sabır ve sessizlik içinde çalışmayı da sembolize eder. 

Asklepios yazdığı reçeterlerle tüm hastaları iyileştirdiğini gibi ölüleri de diriltebiliyordu. Bu yönü ile insanlara ölümsüzlüğü veriyordu. Ancak ölümsüzlük, tanrılara özgü bir durumdu ve Asklepios un yaptığı cezalandırılmalıydı. Baş tanrı Zeus, yıldırım ile Asklepios u öldürdü. Asklepios un yazdığı son reçete orda bulunan bir otun üzerine düşer. Yağmur yağınca reçetenin özü o ota geçer ve her derde deva SARIMSAK ortaya çıkar.

Biyoaktif bileşenleri (organik sülfülerler *allisin, alliin, dialil sülfür, dilalil disülfür, dilalil trisülfür, ajoen, s-alil-sistein*, saponinler, fenolik bileşikler, polisakkaritler vb.) sayesinde sağlığa çok faydalı olan Sarımsak yaygın olarak kullanılan bir baharattır. Pek çok çalışma antioksidan, kalp ve damar sağlığı koruyucu, anti-kanser, anti-inflamatuar, immünomodülatör (bağışıklık destekleyici), anti-diyabetik, anti-obezite ve antibakteriyel etkisi olduğunu kanıtlamaktadır. 

• Siyah sarımsağın antioksidan etkisi taze sarımsağa göre daha fazladır. 
• Çiğ sarımsak pişmiş sarımsağa göre daha iyi sindirilebilir.
• Farklı işlemler sarımsağın biyoaktif bileşenlerini değiştirir. 

Sarımsağın Sağlık Üzerine Etkileri; 

1. Antioksidan Aktivite

Sarımsak güçlü bir antioksidandır. 

• Çiğ sarımsağın antioksidan etkisi pişmiş sarımsağa göre daha yüksektir. 
• Fermente sarımsağın antioksidan etkisi taze sarımsaktan daha yüksektir.
• Sarımsağa basınç uygulanması, ezilmesi sonucu antioksidan aktiviteyi arttırır. 

2. Anti-İnflamatuar Aktivite

İnflamasyon reaksiyonu oluşturan faktörleri engelleyerek iltihabı önleyebilir. Artirit gibi enflamatuar hastalıkları tedavi etmek için destek olabilir. 

3. Anti-Mikrobiyal Aktivite

Bakteri ve Mantar enfeksiyonlarına karşı savaşır. Klinik bir çalışma çiğ sarımsağın midedeki H.Pylori enfeksiyonunu bastırabildiğini göstermiştir. Bu anti-mikrobiyal etki sarımsağın çeşitleri ve uygulanan işlemlere göre değişir. 

4. Bağışıklık Sisteminin Desteklenmesi 

Bağışıklık sistemi için sağlıklı bir biyoaktif bileşik içerir. Bağışıklık sistemi fonksiyonlarını iyileştirir. Soğuk algınlığı, grip gibi hastalıklara yakalanmayı düşürdüğü, yakalanılsa bile şiddetini azalttığı bilinmektedir. 

Taze sarımsak bağışıklık sisteminde siyah sarımsağa göre daha güçlü aktiviteye sahiptir.

5. Kalp-Damar Hastalıkları

Hipertansiyonu olan hastalarda periferik kan dolaşımını iyileştirdiğini ve sistolik kan basıncını (ulaşılan en yüksek kan basıncı)’nı düşürdüğü bilinmektedir. 

Kan lipitlerini düşürür. Yapılan bir çalışma günde 300 mg sarımsak tüketen kişilerde total kolesterolün, LDL Kolesterolün ve trigliseritlerin düştüğünü ve HDL kolesterolün yükseldiğini göstermiştir ancak diyabetik dislipidemi hastalarında trigliseritler üzerinde etkili değildir. Yüksek sıcaklık ve basınç ile işlem görmüş sarımsağın keskinliği azalır ve kan lipitlerinin düşmesinde daha yüksek etkisi vardır. Kuru sarımsak ise çiğ sarımsağa göre daha etkilidir. 

Antioksidan aktivitesi ve antioksidan bileşikleri ile kanın damar içinde pıhtılaşmasını engeller.

6. Anti-Kanser Aktivite 

Son çalışmalar sarımsağın kolon, akciğer, mide, mesane gibi pek çok kansere karşı koruma sağlayabileceğini belirtmektedir.

• Besinlerin pişirilmesi, depolanması gibi süreçler sırasında oluşan kanserojen maddelerin oluşumunu engelleyebilir.
• Kanserojen metabolizmasını düzenlemek, kanser hücrelerinin büyümesini ve çoğalmasını baskılamak, kanserli hücrenin öldürmek ve metastazı engellemek için destekleyici olabilir.
• Ayrıca kanser tedavisinin olumsuz etkilerinin azalmasında da yardımcı olabilir. 

7. Karaciğerin Korunması 

Antioksidan enzimlerin aktivitesini arttırdığı için Karaciğer hasarına karşı koruyucudur. Alkole bağlı olmayan karaciğer hastalığını azalttığı bilinmektedir. 

• Fermente edilmiş sarımsak karaciğerdeki yağ seviyelerini fermente edilmemiş sarımsağa göre daha etkili olarak azaltmıştır. 
• Sarımsak tüketiminin güvenli dozu ve tüketim sıklığı konusunda daha çok araştırma yapılmalıdır. Sarımsağın aşırı doz tüketiminin yan etkileri vardır.

8. Sindirim Sisteminin Korunması 

Oksidatif stresi azaltır, iltihabı baskılar ve böylelikle H.Pylori gibi enfeksiyonları azaltır, gastrointestinal fonksiyonları iyileştirir ve kolit, mide ülseri gibi diğer gastrointestinal sistem hastalıklarını da hafifletir. 

• Çiğ sarımsak midedeki yoğun bakteriyel aktiviteyi hafifleterek H. Pylori’yi azaltır. 

9. Anti-Diyabetik Aktivite

Diyabet ve Diyabetik Komplikasyonların tedavisinde yardımcıdır 

• Tip-2 Diyabetli 768 hasta ile yapılan bir meta-analiz sonucu hemoglobin seviyelerinde önemli bir azalma görüldü.
• Tip-1 Diyabetlilerde gelişen patolojik değişiklikleri azaltır. Diyabetik retinopatiden korur. 

10. Obezite Karşıtı Aktivite

Fermente sarımsak ürünlerinin yağ metabolizmasını düzenlediği ve obezite üzerinde olumlu etkileri olduğu bilinmektedir. 

11. Böbrek Koruma 

Böbrekleri toksik etkilerden korur

Kaynakça:

1. Bioactive Compounds and Biological Functions of Garlic (Allium sativum L.), Foods 2019, 8(7), 246; https://doi.org/10.3390/foods8070246
2. Potential Health Benefit of Garlic Based on Human Intervention Studies: A Brief Overview, Antioxidants 2020, 9(7), 619; https://doi.org/10.3390/antiox9070619
3. Garlic (Allium sativum L.) Bioactives and Its Role in Alleviating Oral Pathologies, Antioxidants 2021, 10(11), 1847; https://doi.org/10.3390/antiox10111847